Ola Lanko is altijd bezig met de werking van het medium fotografie. De kritische blik van de beschouwer is wat ze met haar werk wil overbrengen. Momenteel maakt ze deel uit van de elf deelnemende kunstenaars van de kunstroute ‘Kunst aan de Schinkel’.
© Ola Lanko
Je groeide op in Oekraïne waar je een universitaire studie sociologie volgde. Was het voor jou logisch om daarna de stap te maken om een fotografie opleiding te volgen in Nederland?
Ik woon nu 8 jaar in Nederland. Wanneer je in Oekraïne wordt geboren is het vrijwel onmogelijk kunstenaar van beroep te worden. Ik koos voor een algemene studie: sociologie. Dit was tijdens de oranjerevolutie. Er hing een positieve sfeer: alles leek mogelijk. Ik rolde in een baantje als fotojournalist. Er werd gezocht naar een nieuwe vorm van overdracht. Ik werd geïnspireerd door het sociaal constructivisme en experimenteerde daar veel mee. Zo ontdekte ik de kracht van het medium maar ook de camera als een soort masker; een scherm tussen mij en de buitenwereld. Ik besefte een machtsmiddel in handen te hebben en besloot dit verder te onderzoeken. In mijn geboorteland bestaat er op de kunstacademie geen fotografie afdeling; het wordt daar niet gezien als kunstvorm. Vandaar dat ik koos voor een school buiten Oekraine. Het werd de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag waar ik toelating deed en werd aangenomen.
© Ola Lanko
Je bent constant bezig met de perceptie en interpretatie van beelden en wil dat de kijker een kritische blik ontwikkeld, waarom is dit zo belangrijk voor je?
Elk beeld is gecomponeerd. De maker bepaalt het kader en alles wat daarin gebeurd. Oftewel, een foto is een heel complex iets en het staat nooit los van een bepaalde context. Fotografie heeft het ego om een universele taal te worden. Bijvoorbeeld, wanneer we elkaars taal niet spreken is er wel communicatie mogelijk door beeld. Maar denk eens aan een appel, aan de afbeelding zien wij niet welk soort het is en dus weten we niet hoe deze smaakt: de communicatie wordt oppervlakkig en de essentie kan verloren gaan. Door je in het beeld te verdiepen en kwalitatief te kijken ga je de diepte in, je krijgt er zo veel meer voor terug.
© Ola Lanko
Gebruik je fotografie als hulpmiddel om onze kijk op de wereld - de werkelijkheid - te veranderen?
Ja, het gaat natuurlijk om een bepaalde manier van kijken. Maar we bouwen ook, door middel van fotografie, langzamerhand een visueel model van de wereld. Een reproductie van de echte variant. In deze reproductie kunnen we naar verschillende plekken en tijden reizen. Maar, we kunnen niet van alles tegelijkertijd genieten. Om accenten te kunnen leggen moeten we weer gaan fotograferen binnen dat visuele model; een foto van een foto maken.
© Ola Lanko
In je essay ‘the image is rich’ heb je het over visual fastfood. Kun je ons uitleggen wat je met deze term bedoeld?
Tegenwoordig is er een snelle consumptie van beelden. Ik noem dit visual fastfood. Wanneer je beelden snel verteerd mis je iets: de achterliggende informatie. We denken vaak dat een afbeelding een reproductie van de werkelijkheid is, maar dat klopt niet. Een afbeelding is, zoals ik eerder vertelde, altijd ingekaderd en heeft een bepaalde context.
© Ola Lanko
Je vertelt dat je het medium fotografie verder wilde onderzoeken. Wat kwam er uit dit onderzoek?
Het medium fotografie is machtig, flexibel en levend. Al sinds de uitvinding hiervan lijken geografische afstanden te zijn veranderd. Iets van ver is dichtbij te halen. Tegenwoordig kunnen we er zelfs voorspellingen mee doen. Denk aan constante opnamen van bijvoorbeeld satellieten en camera’s; seeing machines. Deze houden de wereld constant in de gaten. Signalen worden afgegeven en analyses worden uitgevoerd. Wanneer er een afwijking in het beeld verschijnt wordt de mens gewaarschuwd door de machine. Fotografie biedt dus de mogelijkheid gebeurtenissen los te koppelen van het moment. De lineaire tijdslijn verandert hierdoor omdat het zich kan verbuigen en iets nieuws kan opbouwen.
© Ola Lanko
Hoe verbeeld je jouw visie op fotografie?
Ik richt mij nu op het maken van installaties. Hierin zie ik veel potentie om mijn ideeën over te brengen. Ik onderzoek deze manier van presentie en noem deze ‘foto-genic installaties’. De opstelling lijkt op een foto maar deze foto is fysiek niet aanwezig; het zijn potentiële beelden die door de beschouwer gemaakt moeten worden. De installaties zijn bewust gecomponeerd, de kijker het zijn namelijk potientiële beelden die nog gemaakt moeten worden door de beschouwer. Men moet twee keer kijken om zich te realiseren wat er nu precies aan de hand is. Op deze manier wordt de kritische blik getriggerd.
© Ola Lanko
Toch bind je je niet alleen aan fotografie?
Ik ben niet bang voor combinaties en bind mij niet aan één soort materiaal of medium. Ik ben heel onderzoekend en werk veel met diverse materialen zoals foto’s, beelden en objecten; deze meng ik samen en creëer er nieuwe betekenissen van bekende voorwerpen en afbeeldingen mee. Mijn manier van werken is erg fragmentarisch, net zoals de manier waarop we informatie waarnemen. Het zijn schakelingen van het één naar het andere. Elke foto of object welke ik in mijn installatie gebruik stuurt je een andere kant op. Ik vind het interessant om over mijn installaties als analoge hypertext te denken; elk object heeft zijn eigen verhaal. Toch is mijn werk op metaniveau altijd een reflectie op fotografie. Op beelden.
© Ola Lanko
Hoe wil je dat de beschouwer je werk ervaart?
Mensen moeten het werk ontdekken. Het mooie aan kunst is dat het open vragen geeft; geen antwoord is goed of fout. Ik hoop dat men zijn eigen boodschap vormt.
© Ola Lanko
Kun je ons iets vertellen over je werk ‘Shelter’ dat onderdeel is van ‘Kunst aan de Schinkel’?
Het is een ondergrondse verstopplaats in de voormalige machinekamer van de Zeilbrug. In deze ruimte woont een hybride wezen. We zitten net in de periode na het Antropoceen waarin de mens de overhand heeft. Mens, dier en object staan nu gelijk aan elkaar. Informatie wordt in grote getalen verspreidt. Het wezen raakt de grip op de werkelijkheid kwijt. Hier, in zijn ondergrondse verschuilplaats probeert hij de informatiestroom te bevatten door te categoriseren, verzamelingen aan te leggen en rituelen uit te voeren. Ook het artikel van Cleo Wächter gaat over het Antropoceen. Klik hier om het te lezen.
© Ola Lanko
‘Shelter’, onderdeel van kunst aan de Schinkel is nog tot 8 november te bezoeken. Let wel: wel op afspraak via artfoundation@soledad.nl.
